Hoe zakelijk je tekst ook is, het schrijven ervan vergt toch een creatief proces. En dat is best moeilijk: alles uit je hoofd op papier zetten in correcte, goedlopende zinnen. Voor dit artikel ga ik ervan uit dat je al een onderwerp hebt.
Leestijd: 7 minuten of luister lekker:
De helft van mijn klanten vindt dat ze eigenlijk niet kunnen schrijven. Daar zitten voormalig laaggeletterden bij en mensen met twee academische titels. De andere helft, met ook zo’n brede doorsnede van opleidingen, vindt juist dat ze best kunnen schrijven – maar geen tijd, weet je wel. Of geen zin. Overigens schrijven beide helften even goed. Dus voor allebei: hoe breng je de creativiteit op voor een goed gestructureerd blogartikel?
Om te beginnen: een writersblock bestaat niet. Het is een smoes. Picasso schijnt iets gezegd te hebben van ‘inspiratie bestaat wel, maar ze komt alleen als je zit te werken.’
Je kunt je sowieso niet concentreren als je nog duizend dingen te doen hebt, al je notificaties op je beeldscherm staan te knipperen en mensen voortdurend binnenvallen met vragen. Onderzoek van Veldhoen + Company toont aan dat niemand dat kan. Zelfs op saai repeterend werk kun je je niet concentreren, laat staan op creatief schrijven. Ruim je bureau op en maak je hoofd leeg met een korte meditatie of wandeling, liefst in de natuur.
Muziek kan inspireren of verstoren, dat is persoonlijk. Als je gevoelig bent voor geluid bestaan er koptelefoons met anti-geluid of noise cancelling. Vestdijk zette de stofzuiger aan: liever ruis dan verstorende geluiden.
Verder helpt het niet als je jezelf op de vingers kijkt. Of als jij als een strenge schoolmeester over je eigen schouder meekijkt naar taalfouten. Die rode kringels die de computer eronder plaatst zijn ook superirritant. Dus zet die spellingscontrole uit en liefst meteen alle beeldschermen. Pak pen en papier. Gedachtes komen van je hoofd bovendien gemakkelijker via je pen eruit dan via een toetsenbord.
Blokkeer je al bij het idee van schrijven? Spreek het in, dat kan ook tijdens een wandeling. Laat het eventueel uitschrijven. Beter nog: laat je interviewen.
Een writersblock bestaat niet, het is gewoon uitstelgedrag. Niets jaagt die grote, witte, lege pagina sneller weg dan je eerste woorden. Begin dus gewoon. Creatief schrijven is een ambacht, geen engel die voor je neerdaalt uit de hemel. Ga niet wachten op inspiratie, want die komt alleen als je werkt. Niet als je het schrijven uitstelt. ‘Inspiration does exist, but it has to find you working’ schijnt Picasso gezegd te hebben. Wel bestaat er zoiets als een creativiteitspiek, gewoonlijk een uur na het ontbijt.
Begin niet met de titel of de eerste briljante zin, maar zet alleen het onderwerp of de klantvraag boven aan je blaadje. Briljante zinnen komen wel als je bezig bent. Begin gewoon met je verhaal. Desnoods met een inleiding als je dat helpt – die kun je altijd nog schrappen.
Dus schakel alles uit, behalve je vrije gedachtes en begin met schrijven, bijvoorbeeld met free writing. Dat komt erop neer dat je de wekker zet en tien minuten gaat schrijven. Blijf schrijven, ook als je niets weet. Herhaal dan het belangrijkste woord of onderwerp: liefst een klantvraag. Of stel jezelf al schrijvend vragen over het onderwerp. Bedenk: er bestaan geen domme vragen en jij weet altijd veel meer dan je doelgroep, want jij bent de expert.
Als je maar blijft schrijven. Streep niets door, haal je hand niet van het papier en denk niet na. Na tien minuten mag je je handen even losschudden, maar daarna ga je verder. De pomodorie-techniek stelt dat je 25 minuten achter elkaar werkt en dan 5 minuten pauze neemt.
Schrijf al je invallen op, noteer alle zijwegen die misschien ook best interessant zijn en ook alles wat je nog moet uitzoeken – maar ga het niet opzoeken en al helemaal niet googelen.
Daarna breng je daar structuur aan. Schrijf de tekst over van het papier op je computer. Een tekstverwerker schrijft vaak prettiger dan meteen op je website werken. Die spellingchecker kan nog wel even uit blijven staan.
Zet de zijwegen en invallen in een apart document, knip het op in alinea’s en geef die alinea’s inhoudelijke koppen. Deel de alinea’s in naar de onderdelen van Arie. Zet er dus bij of het gaat over het benoemen van je doelgroep, de ambitie van je doelgroep, het probleem, de urgentie, de oplossing van je doelgroep, jouw oplossing of het resultaat. Plaats de urgentie bovenaan en maak er vervolgens een logische volgorde van.
Routine is ook een vorm van structuur. Programmeer jezelf om elke week op dezelfde tijd te schrijven, weer of geen weer. Of prik juist elke dag een willekeurig moment en schrijf dan tien minuten. Een schrijfadviseur wiens naam ik even kwijt ben adviseert dat, zodat je leert om overal en altijd te kunnen schrijven. Of sluit jezelf eens per jaar een week op in een villa in Italië om voor een heel jaar blogs te schrijven. Je kunt daarbij een klein ritueel toepassen, een kaars branden of spreek voor mijn part een bezwerende formule uit, maar houd het kort.
Pas daarna schrijf je de echte inleiding. Vaak betekent het ook dat je de inleiding schrapt, want je hoeft je lezers niet voor de zoveelste keer te vertellen dat alles voortdurend verandert of dat de oude Grieken ook al … . Als je titel niet eenvoudig uit de vraag van je doelgroep bestaat, kun je op dit moment in het proces ook een titel schrijven.
De andere mogelijkheid is dat je eerst een structuur neerzet en die vervolgens gaat invullen. Met structuur kun je creativiteit ook afdwingen. Daarmee kader je het creatieve proces verder af en knip je het in overzichtelijke brokjes. Beide richtingen werken prima. Kies wat voor jou het beste werkt.
Hier nog wat tips voor eerst structuur en dan creatief proces:
Je vakwerk zet je vooraf op, uiteraard met hulp van Arie: je bepaalt waar je over gaat schrijven, wat je ermee wilt bereiken bij de lezer en met welk product of welke deskundigheid van jou het een relatie heeft. Idealiter ga je met een concrete vraag slapen, pen en papier naast je bed. De volgende ochtend begin je meteen met schrijven, zonder dat je bent opgestaan. Liefst schrijf ik nog liggend, op mijn zij.
Zelf werk ik graag met een mindmap. Geen zweverig gedoe, zoals mijn lief ooit dacht, maar een kaart van wat er in je hoofd zit, een tekening van je ideeën, puur om ze te ordenen. Ik gebruik mindmaps op elk niveau, want je kunt een mindmap eindeloos doorontwikkelen en steeds een niveau dieper gaan.
Hoe maak je een mindmap? Begin met een groot vel papier en stiften in verschillende kleuren. Ook hier liever papier dan iets digitaals. Gebruik tekst en beeld en begin met je hoofdonderwerp in het midden.
Zelf begin ik met een vraag die ik met een doelgroeponderzoek bij mijn doelgroep ophaal. In het voorbeeld hieronder ‘Hoe trek je lezers?’ Op die vraag kan ik verschillende antwoorden geven: je zet je rode loper in en je schrijft een goede titel, een goed intro en lekkere koppen en subkoppen. Nog veel meer natuurlijk, maar ik beperk me even hiertoe. Van daaruit splits je het onderwerp verder op. Die rode loper verwijst alweer naar zoveel onderwerpen, dat mij hier al duidelijk wordt dat ik dat niet in één artikel kan proppen. Wel geven al die subonderwerpen alweer een mooie indeling met bijna vanzelfsprekende koppen en subkoppen.
Stel jezelf een subvraag voor een subkop: “Hoe trek je lezers met een mailing?” Dit zou een goede subkop kunnen zijn en eronder geef je gewoon antwoord. Voor het onderwerp van jouw expertise zou je dit zo uit je mouw moeten kunnen schudden. Leg het uit aan iemand die slim is, maar geen vakgenoot. Schrijf om op stoom te komen, de vraag eventueel net zo lang opnieuw, tot je weet hoe je het antwoord moet formuleren. Wees gerust, er is nog niets definitief. Komt de tekst dan nog niet uit je vingers vloeien, schrijf dan per alinea drie power words. Drie begrippen die er zeker in voor moeten komen. Maak van elk woord een zin. Spreek die desnoods in.
Een klant van me omschreef zijn werkwijze met een prachtige metafoor, die ik jullie niet wil onthouden: “Bepaal vooraf je onderwerp en waar je naartoe schrijft, dan ga je niet te ver buiten de perken als je los gaat. Bepaal dus eerst het park en laat dan de hond van je verbeelding los. Je wilt wel dat hij aan het eind van je wandeling weer met jou mee naar huis gaat.”
De volgende ochtend kijk je weer met een frisse blik naar je tekst en dan kan het altijd nog scherper. Daarom leg je je creatieve, gestructureerde tekst altijd een nachtje in de marinade. Langere teksten moeten langer marineren. Lees het daarna hardop. Echt doen, want dan hoor je of de zinnen lekker lopen, of je een woord te vaak gebruikt en of de melodie van de tekst mooi is. Geloof me, dat maakt uit.
Print het uit en lees het met een rode pen in de aanslag nog eens woord voor woord door: draagt elk woord bij aan je boodschap? Staat elk woord juist gespeld? Klopt elke zin? Print het uiteraard tweezijdig, maar doe het wel, want anders zie je gemakkelijk dingen over het hoofd. Een ander lettertype dan anders maakt je extra alert.
Is Nederlands niet je moedertaal, of vind je het gewoon lastig, laat het dan door een ander nakijken. Niets om je voor te schamen, professionele schrijvers van boeken laten hun teksten ook altijd nakijken. Altijd. Vraag het liefst wel aan iemand die goed is in online teksten, want literatuur, rapporten en kranten vergen een heel andere stijl.
Pas als allerlaatste haal je de spellingchecker eroverheen. Als spelling niet je fort is, geef dan extra aandacht aan d’s en t’s en woorden die je aaneen hoort te schrijven. Je schrijft bijvoorbeeld ‘groen boek’ los, maar managementboek aaneen, omdat een boek wel ‘groen’ kan zijn, maar een boek kan niet ‘management’ zijn.
Vind een schrijfmaat en ga samen schrijven. Of met de hele afdeling, je netwerk of iemand uit je bedrijfsverzamelgebouw. Of organiseer een blogcafé: laat iemand een inleiding geven met een paar tips, doe een rondje over onderwerpen en help elkaar en maak dan ieder een opzet. Laat die lezen door je buurman. Vul het verder in en je zult zien dat je toch inspiratie kunt afdwingen.
Wil je dat ik je er op een of andere manier mee help?
Overigens staat er op LinkedIn nog een heel mooi artikel over creativiteit van Jojanneke van den Bosch.
‘Woorden doen geen pijn,’ werd ik afgewimpeld toen ik bij de meester klaagde dat ik…
Hoe rol jij de rode loper uit voor je doelgroep? Geleid ze stap voor stap…
Als klein bureau of zzp’er heb je een enorme voorsprong op grote bedrijven: je bént…
Hoe kun je vertellen hoe belangrijk jouw boodschap is? In elk geval niet door te…
Een roodgloeiende telefoon, een volle agenda en een gestage inkomstenstroom. Dat is uiteindelijk wat je…
Ben jij bescheiden? Vind jij anderen belangrijker dan jezelf? Pas jij je gemakkelijk aan? Dat…